Blog

Expressie door fotografie

Tijdens de retraite ‘Naar de stilte van je hart’ verbeeldde een deelnemer zijn ervaringen met 4 foto’s. Naast alle expressiemogelijkheden die er bestaan, was dit voor het eerst dat een deelnemer fotografie gebruikte. En dat gewoon met zijn mobiele telefoon!

Voor mij straalt van alle foto’s af: het verlangen naar en vinden van het licht. Dat zou je als een ultrakorte samenvatting kunnen zien van de reis die we tijdens een retraite maken. Met de toelichtende tekst erbij komt, dat wat kwetsbaar is, krachtig over.

Een prachtig voorbeeld van expressie! Lees hierover ook mijn vorige blog ‘Innerlijke duisternis doorleven’.

  • De fietser op de dijk
    • “Een nieuwe dag breekt aan en ik zie het zonlicht door de boom schijnen. De takken van de boom verspreiden zich in alle richtingen. De fietser en automobilist op de dijk gaan het zonlicht tegemoet en geven wel een richting aan. De richting naar het licht van een nieuwe dag met nieuwe mogelijkheden.”
  • De narcissen
    • “Ik zag een groepje narcissen groeien in de richting van De Herberg, het gebouw waar de retraite heeft plaatsgevonden. Het straalt veel energie uit en de narcissen nemen die energie op. Een andere narcis op de foto is nog zoekende naar energie en hangt er maar vermoeid bij. De foto gaf mij een prachtig beeld van onbalans in het leven.”
  • De zonnewijzer
    • “De opkomende zon raakt de punt van de zonnewijzer. De zonnewijzer wijst met zijn punt in de richting van het licht, het licht van een nieuwe dag met nieuwe kansen.”
  • Imposante boom in de tuin
    “Middenin de kloostertuin staat deze imposante volle boom die door grote keien wordt omringd. Tijdens de retraite heeft de tijd hier voor mij stilgestaan en dat gaf mij rust, ruimte en vooral veel nieuwe inzichten.”

Wesley Kieft, deelnemer ‘Naar de stilte van je hart’.

Innerlijke duisternis doorleven | Gedicht van deelnemer

Expressie kent zoveel vormen, kleuren en smaken. Zet komt van binnenuit, drukt de ervaring in het moment uit en is verbonden met je ziel. Expressie stelt het ‘erover praten’ (dat meestal mentaler is) uit. Het gaat juist om dichtbij je gevoel te blijven, dichtbij ‘de felt sense’, het ervaren gevoel. Ook al gaat dat tastend en zoekend in innerlijke duisternis, je kunt vrij precies weergeven wat je ervaart. En daarmee geef je die ervaring bestaansrecht.

Expressie zorgt voor diepte

Als je iets hebt meegemaakt kan het goed zijn om dat eerst, dus zonder er direct over te praten, tot uitdrukking te brengen. Daarvoor bestaat een wijd palet aan mogelijkheden zoals tekenen, schrijven, gebaar, klei, dans, foto, collage, etc. etc.. Voor elk wat wils. De kwaliteit van je ervaring wordt via expressie voelbaar. Een gesprek op basis daarvan is authentiek en krijgt diepte. Jouw essentie krijgt de ruimte.

Pareltje

Of het nou een inspiratiemiddag, individuele begeleiding of een intervisie is die ik begeleid, ervaringen en indrukken werken nog lang door. Wie mij kent, weet dat we terplekke altijd wel een expressie-oefening doen. Maar soms krijg ik pas naderhand toegestuurd hoe iets verwerkt is en een plek heeft gekregen. Zo ook dit pareltje van een deelnemer aan de Inspiratiemiddag ‘Werken vanuit je stille bron’ dat ik onlangs kreeg toegestuurd. Hij dicht over het doorleven van innerlijke duisternis. Het is een menselijk en daarmee oeroud proces dat hier precies en met mildheid wordt weergegeven in woorden.

Dankbaar voel ik me dat ik hier een bijdrage aan heb mogen leveren. Ik deel het graag met je.

Zonder naam

Ik liet mijn beker staan,
niet uit dorst,
maar uit herinnering aan stilte.
De zoetheid van het moment
had niets meer nodig.

Geen redder kwam meer aan de deur,
ik had mezelf gevonden
in de schemering van eigen grenzen.
Niet langer moest ik vechten
voor een plek aan tafel
waar ik altijd al zat.

Ik keek de ander aan
en zag mezelf niet langer als spiegel.
Niet om te nemen, niet om te geven,
maar om simpelweg te zijn
naast wat ook bestaat.

Ik boog niet meer voor pijn
die niet de mijne was,
maar hield haar vast
zoals je een kind draagt
zonder het te claimen.

Ik vroeg niet meer om erkenning
waar liefde al fluisterde
in de kleine dingen:
een blik, een stilte,
een pas op de plaats.

En als het leven mij streelde
met een zucht van verlangen,
dan glimlachte ik zacht
en koos ik niet voor méér
maar voor dieper.

Geen rol, geen masker,
geen strijd om gelijk.
Alleen de dans
tussen geven en ontvangen,
tussen begrenzen en verbinden.

Zo leg ik af
wat ik nooit echt bezat,
en neem ik op
wat altijd al wachtte:
de zachte moed
van aanwezig zijn. Alfred Meijer

Zin in nieuw

In een droom word ik verliefd op een mooi meisje. Ons contact is vederlicht en speels. Ze neemt me mee en we doen dingen die me uittillen boven mezelf: samen springen we bv. voor een tram langs. Later kom ik in mijn eigen huis dat een museum vol creatie blijkt te zijn …….

Deze beelden brengen me terug naar herinneringen van verliefdheid, waarbij elk moment met de ander nieuw is, sprankelend als de lente. Je voelt je mooi en geliefd. Je geeft het allerbeste van jezelf. Wegdromen is heerlijk, ken je dat?

Huis van creatie

Voor mij hoort wegdromen bij de winter die achter ons ligt. Niet voor niets fantaseren veel mensen dan al over hun zomervakantie en boeken hun reis naar warme oorden. Afgelopen wintermaanden heb ik de tijd genomen om dat ‘huis van creatie’ binnen te gaan. Ik heb er rondgedwaald en genoten van alles wat al gecreëerd was: sinds 2017 vele stilteretraites, doorgaande intervisiegroepjes in heel het land en mijn coachpraktijk die steeds meer mensen weten te vinden.

Wachten zonder weten

Tijdens het dwalen door dit ‘museum’ kwam ik ook een lege plek tegen. Daar ben ik als het ware maar eens bij gaan zitten om te voelen wat er zou passen. Dat naar binnen luisteren vroeg een wachten: in stilte zijn met wat er in me omging, in plaats van actief te handelen. Afblijven van wat gaande was in mij, om een autonoom proces zijn gang te laten gaan. Wachten zonder te weten ‘wat er in de lente boven de grond zou komen’. Pure contemplatie dus.

Sterf in je liefde voor dit moment
Jouw weg begint aan de andere kant
Word als de hemel
Leg een bijl aan de muur van je gevangenis
Ontsnap
Loop naar buiten als iemand die plotseling in kleur wordt geboren
Je bent met een dikke wol bedekt
Verander van plaats
Sterf….en wees stil
Stilte is het zekerste teken dat je gestorven bent.
Je oude leven bestond uit razend wegrennen van stilte
Laat de woordeloze maan nu gaan schijnen.

– Jelaluddin Rumi

Dieper en stiller

Nu het bijna maart is en de eerste narcissen bloeien, krijgen mijn dromen vorm, namelijk een nieuw programma voor mensen die al eens eerder een retraite hebben gevolgd en die nog dieper in de stilte willen afdalen.

Wil je langere tijd dicht bij jezelf zijn zodat jouw essentie van liefde en mededogen zich kan ontplooien? Dan zal deze retraite je passen als een lentejas.  Lees hier alles over ‘Wonen bij jezelf in stilte’ van 8-11 mei 2025. Ik hoor graag of je er net zo enthousiast over bent als ik.

Wat op vorm wacht

De winter heeft echt nut; wachten loont, durf ik wel te zeggen. En in dat nieuwe heb ik veel zin! Heb jij ook zin in nieuw? Een nieuwe blik op je leven of werk, een frisse kijk op een keuze of kwestie? Schud dan met mij de winter(vermoeidheid) van je af en kom naar binnen luisteren wat er aan de orde is in je bestaan. Laat je verrassen door de vederlichte helderheid en speelsheid die liggen te wachten op een passende vorm.

Reageren? Stuur me een bericht via info@joycelakwijk.nl

Lichamelijkheid in coaching/begeleiding

Voor haar scriptie ‘Belichaamde spiritualiteit’ t.b.v. de opleiding tot Geestelijk begeleider ben ik geïnterviewd door Christien van der Mijden. Wil jij onderzoeken hoe je lichamelijkheid in kan zetten in de gesprekken die jij voert? Of ben je benieuwd naar een lichaamsgerichte benadering van je vraag, neem dan contact op met mij via info@joycelakwijk.nl.

We hebben afgesproken in de praktijkruimte van Joyce. Een klein dorp maar ik ben toch even aan het zoeken. De wekelijkse markt, twee kramen, belemmert de doorgaande weg. Het is een fijne ruimte om te zijn met een prettige sfeer. Al 14 jaar werkt zij als zelfstandig lichaamsgericht coach en begeleidt stilteretraites. Daarnaast is ze intervisiebegeleider voor geestelijk verzorgers en predikanten. Op haar website is ook haar blog te vinden “Dieper in je lichaam komen”. 

Aarden en los komen

Voor Joyce is het heel gebruikelijk het lichaam als instrument in de begeleiding te gebruiken. Sterker nog, het is belangrijk bij het lichaam te beginnen: “want we zijn niet zomaar aanwezig”. Ze begint dus vaak eerst met lichaamsbewustzijnsoefeningen. Bewegen gebruikt ze om mensen te laten aarden, vrij en los te komen. Mensen dieper in hun lijf laten zakken, tot in de bekkenschaal. De gedachte erachter is dat de ziel zich in de stilte van het hart bevindt. Stilte is belangrijk, je innerlijk kan je dan beter horen.

Voor de woorden blijven

Het hart opent zich niet vanzelf. Dat openen gaat via het lichaam en met expressie, dus nog “voor de woorden blijven”. En hier gaat het om: het voor-woordelijke naar buiten laten komen. Door dieper in het lichaam te zakken komt iemand dichter bij zichzelf, dichter bij God. En kan zich zo openen voor de essentie, wat zij hier te doen hebben. Geaard zijn hebben we volgens Joyce niet van nature geleerd, dat hebben we nog bewust te doen. Steeds maar weer incarneren. Het gaat over je lichaam bewonen. Steeds weer opnieuw. 

Adem als ingang tot inkeer

De adem is daarbij een belangrijk instrument. De inademing brengt je al naar binnen, tot inkeer komen. De uitademing geeft een seintje aan je lichaam tot ontspanning, kom maar open en laat maar toe. Het is als een soort vallen. Het ultieme loslaten.
Volgens Joyce kan een gesprek soms meer spanning opleveren dan werken via het lichaam. Het ervaringsgerichte speelt daarin een belangrijke rol, het hoort bij lichamelijkheid. 

Zelfzorg

Joyce heeft ook aandacht voor haar lichamelijke zelfzorg. Elke ochtend lichaamsoefeningen, even tijd nemen voor haarzelf, voelen en leegmaken. Maar ook gedurende de dag inchecken bij zichzelf door bijvoorbeeld Yoga Nidra.”

Citaat uit de Conclusie van de scriptie
“Het inzetten van lichamelijkheid binnen de geestelijke begeleiding kan een waardevolle bijdrage zijn aan het zoeken naar zin- en betekenisgeving en de spirituele ontwikkeling van de hulpvrager.”

Voor informatie over de scriptie kan je contact opnemen met Christien, via cvdmijden@planet.nl.

Dankjewel Christien voor je bijdrage aan dit belangrijke onderwerp dat mag groeien in aandacht!

Mild worden

Het is wonderlijk hoe de inhoud van een retraite aansluit bij wat er in de drie dagelijkse vieringen verteld en aangeraakt wordt. Een deelnemer tijdens mijn laatste retraite verwoordde het naderhand als volgt: “Alles in mijn leven lijkt hier in elkaar te schuiven. Losse stukjes vallen op zijn plek. Alles klopt, alles past. Dat wat Joyce inbrengt, wat ik lees en wat ik beleef in de vieringen. De weg die ik deze dagen ga, ontvouwt zich gaandeweg, als vanzelf. Het stemt me milder naar mezelf.”

Strijd gestreden

Mildheid zorgt voor een innerlijke verzachting. De strijd is gestreden. Je beseft dat je door het strijden tégen, het niet redt. Dat zorgt namelijk alleen maar voor ontevredenheid, frustratie en uitputting. De beweging van binnen is er meer een van beamen en aanvaarden. Misschien wel van je hoofd buigen. Het laat je indalen in je eigen grond. Je gaat je weer openen voor dat hoe het leven zich elk moment ontvouwt. Zien met nieuwe ogen, noem ik dat.

Zachter van binnen

Een andere deelnemer, Aly Meijer, voorganger van beroep, schreef na de retraite in een overweging over hetvolgende over mildheid:“Het gedicht van Karel Staes, ’Mild worden’, beschrijft hoe mensen die veel geleden hebben alles anders horen en zien. Zij hebben zichzelf overwonnen, en houden van mensen omdat zij van zichzelf hebben leren houden, gewoon zoals zij zijn, met al dat verdriet en die pijn. Ik hoorde dit gedicht tijdens een stilteretraite ‘Werken vanuit je stille bron’ in Klooster Huissen. Mild worden, door te leven vanuit mijn stille bron werd ik gaandeweg de dagen milder, zachter vanbinnen. Heel leerzaam zo’n retraite.”

“Mild worden, door te leven vanuit mijn stille bron werd ik gaandeweg de dagen milder, zachter vanbinnen. Heel leerzaam zo’n retraite.

Mild worden              Karel Staes

is de rijpste groei van de mens.
Het is zacht worden in je woorden
in de klank van je stem
en in heel je zijn.

De blik uit je ogen
wordt een warm aanvoelen
omdat je in de mensen om je heen
jezelf herkent.

Het heeft niets te maken met zwakheid
het zit veel dieper.
Het is de kracht
die je doet ontwaken en doet leven.

Mensen die binnen mild worden
beseffen wie ze echt zijn.
Je oordeelt niet meer over anderen.
Je bent niet langer hard.
Je wilt je niet overal gelden
ten koste van je medemensen.
Je luistert
omdat elke andere
een voortdurend wonder is.
Je geniet van de zon en regen
en van heel kleine dingen.

Dikwijls zie je die mildheid
bij mensen die veel geleden hebben
ze horen en zien alles anders.

Wie mild wordt
heeft zichzelf overwonnen.
Een dankbare zucht van bevrijding
welt uit je op :
je houdt van de mensen
omdat je geleerd hebt
van jezelf te houden
niet zoals je zou willen zijn
maar gewoon zoals je bent.

Licht in jezelf

“‘Wek mijn zachtheid weer’ is een lied wat we veel hebben gezongen in het klooster”, vervolgt Aly. “Ja, zingen mocht gelukkig wel, spreken even niet. We zongen: ‘Wek mijn zachtheid weer, geef mij terug de ogen van een kind, …’ Die bron van zachtheid, dat is weer in contact komen met je levensvreugde, met het licht in jezelf.”

De wandelmeditatie ’s middags in de tuin sloot daar weer op aan. Buiten was de sfeer herfstig. Toch oefenden we ons in aanwezig zijn in onze stappen. De uitnodiging om steeds weer terug te komen hier en nu. Zo lopen wekt de verwondering van het kleine kind voor alle details in de natuur. En zoals de vallende bladeren ons spiegelen hoe je kunt loslaten, zo helpen de oefeningen in de retraite, de vieringen en het verblijf in het klooster je te aanvaarden wat is:

niet zoals je zou willen zijn maar gewoon zoals je bent.

Foto: Aly Meijer

Helpen door niet te handelen

“Wat me vooral heeft geholpen, is wat je niet deed”

Soms krijg je feedback van iemand die je weer even de ogen opent voor wat er werkelijk toe doet. Zo ook met de reactie van een deelnemer aan een retraite.

Even wat achtergrond. Het programma van een retraite heb ik zo gemaakt dat er voldoende lucht in zit voor het beluisteren en volgen van eigen verlangens. Daarom doe je in principe elk programmaonderdeel mee. Je mist ook echt iets als je dat niet doet. Maar als iedereen geland is in de retraite geef ik wel de ruimte dat, mocht er iets zijn waardoor je even moet overslaan, je me dat laat weten door een briefje op mijn stoel. Voor deze deelnemer, die trouwens zwanger was, was het ‘lifechanging’. Dat je los van het programma, los van de groep, los van de leraar, eigenaar bent van de keuzes in je leven. Elk moment weer.

Door haar mijn vertrouwen te geven, de teugels te laten vieren, kon zij gaan varen op haar innerlijk kompas.

Spontane modus
Het brengt me bij het begrip Wu Wei uit het Confucianisme. Deze term inspireerde Cisterciënzer monnik Thomas Merton. Dit begrip betekent volgens hem: “Niet-doen, niet-handelen, niet uitzien naar resultaten en je bezighouden met het bewust uitstippelen van plannen of met opzettelijk georganiseerde pogingen.” In het Engels klinkt niet-doen trouwens net iets krachtiger: non-doing. Hij schrijft hierover: ”Als iemand in harmonie is (…) dan komt het antwoord vanzelf en wel op het moment waarop gehandeld moet worden, en dan handelt men niet volgens een menselijk en zelfbewust patroon, maar volgens de goddelijke en spontane modus van het Wu Wei (…), de bron van al het goede.” (uit: colleges Kick Bras over de Natuurmystiek van Thomas Merton)

Voor mij staat de praktijk van Wu Wei recht tegenover de methoden en technieken die in onze opleidingen voorop staan. We leren allemaal hetzelfde, maar wat het verschil maakt is jouw uniciteit. Als geestelijk verzorger, predikant/pastor of helper gaat het er namelijk over dat jij instrument bent van die ‘goddelijke en spontane modus’. Dat je aangesloten bent op het allerhoogste of -diepste dat je kent (of noem het het licht, moeder aarde of het onkenbare). En dat je van daaruit doet en niet-doet. Je ontslaat jezelf dan van een bepaald resultaat. Je geeft het namelijk uit handen. In een ontmoeting kan er zo iets nieuws, onverwachts ontstaan.

Behoud van energie

Het loslaten van een resultaat dat je moet behalen en vertrouwen op je eigen werking heeft een groot voordeel, namelijk het behoud van energie. Je loopt niet leeg omdat je iets bij de ander wilt bereiken en je daarom te veel je best doet. Met de toegenomen werkdruk is dit een groot goed.

De feedback van deze deelnemer bleek een groot cadeau te zijn. Het deed me beseffen dat ik kan vertrouwen op mijn basale licht, dat uitstralend is. En daar is weinig tot niets voor nodig. Behalve wakker en bewust zijn en dat kan je natuurlijk beoefenen. Elk moment weer.

Lianne ging op stilteretraite bij Joyce, Interview Linda.

Lianne (44) ging op stilteretraite in een klooster: “De eerste keer wilde ik even heel erg op mezelf zijn, om te voelen wie ik ben als ik helemaal alleen ben.” 

Op retraite gaan is helemaal hip en happening. LINDA. sprak drie vrouwen over hun ervaringen én een aantal experts om het fenomeen te duiden. Deze keer vertelt Lianne (44) over waarom zij al vijf keer op stilteretraite ging (waarvan vier maal bij mij).

ZELFONTWIKKELING

Peter Versteeg, universitair docent Antropologie, deed lange tijd onderzoek naar retraites. Hij nam zelf ook deel aan stilte- en spirituele retraites, om erachter te komen waar mensen naar op zoek zijn. “Retraites zijn bijzondere ervaringen, omdat je voor een langere tijd met mensen optrekt die hetzelfde willen”, vertelt hij.

Elke retraite is anders, maar de motivaties van deelnemers vertonen veel overeenkomsten. Uit Versteegs onderzoek kwam naar voren dat mensen vooral op zoek zijn naar zelfontwikkeling en -ontdekking. “De aandacht vestigen op jezelf en het verlangen om méér te vinden dan de rollen die je in het dagelijks leven inneemt: dat is waar ze zich mee bezig willen houden.”

STILTERETRAITE

Lianne ging op stilteretraite naar het Dominicanenklooster in Huissen. Sinds ze de retraite ontdekte, in december 2021, gaat ze zo’n twee keer per jaar. “De eerste keer dat ik ging wilde ik even heel erg op mezelf zijn, om te voelen wie ik ben als ik helemaal alleen ben”, vertelt ze. “Nu ga ik om mezelf terug te trekken. Ik check hoe het met me gaat en wat belangrijk voor me is.”

De stilteretraite duurt vier dagen en drie nachten. De prijs voor het retraite is ingedeeld in drie prijsklassen op basis van inkomen: je betaalt dus wat je je kunt veroorloven. De voorbereiding op complete stilte vond Lianne de eerste keer lastig. “Ik dacht: hoe maak ik het een beetje gezellig op mijn kloosterkamer?” Ze nam een muziekboxje mee voor extra meditatie en een snoer kerstlampjes.

Maar zoveel stilte gaat niet meteen van een leien dakje, bleek tijdens haar eerste poging. “Ik kwam pas de laatste dag echt tot rust. Je bent zo gewend om alles vanuit je hoofd te benaderen en dan is het heel lastig om te voelen wat er in je omgaat.”

Meditatie tijdens de Stilteretraite
Meditatie tijdens de stilteretraite

DIEPERE CONNECTIE

“Op een stilteretraite is het niet alleen maar stil”, vertelt begeleider Joyce Lakwijk. Op de ochtend van aankomst is er volop de mogelijkheid om contact te maken met de andere deelnemers. “Ik vind het heel belangrijk om mensen te begeleiden naar de stilte. In het dagelijks leven ben je ook niet zomaar zo lang stil, en er kan veel op je afkomen als je zo’n switch maakt”, legt ze uit.

Het doel van de stilteretraite is een diepere connectie maken met jezelf”, vervolgt ze. “Omdat je van alles gaat voelen maar daar dus niet direct over kunt praten, is het wel fijn om daar uiting aan te kunnen geven. Bijvoorbeeld door tekenen, dichten of kleien.” Daarom is er een programma met yoga, meditatie en creatieve activiteiten.

STEUN VAN DE GROEP

Na de lunch op dag één ga je officieel de stilte in. De deelnemers praten dan alleen nog met elkaar om met behulp van een gedichtje of enkel woord hun klei- en schildercreaties te omschrijven. “De eerste keren is die stilte heel zwaar”, vertelt Lianne, “Als je bijvoorbeeld niks weg kunt lachen, ga je heel erg voelen wat er in je leeft.” Dat is soms best pittig. “In het begin was eten bijvoorbeeld ongemakkelijk: je hoort al die eetgeluiden en maakt veel liever een praatje. Maar daar raak je aan gewend.”

Ze put steun uit de groep. De onderlinge connectie is sterk, vertelt ze. “Soms kan een hand op je schouder zo veel voor je doen.” Ook het luisterend oor van docent Joyce helpt. “Mijn hele lichaam ging trillen na de yoga en meditatie, ik had geen idee wat er gebeurde. Maar Joyce kon uitleggen dat er veel spanning in mijn lichaam vrijkwam en dat het helemaal oké was. Sowieso: als je ineens even ‘uitstaat’ kan er ook veel vermoeidheid uit komen. In dat geval plofte ik gewoon even op bed.”

BOODSCHAP VAN DE STILTERETRAITE

De eerste keren vond Lianne pas stilte op de laatste dag. “Er was een hoop dat ik een plekje moest geven. Ik heb me zoveel mogelijk opengesteld voor alles wat er gebeurde: of het nou ‘kleien met gesloten ogen’ was, of een wandelmeditatie waarop ik tien minuten lang naar één specifieke plek moest blijven kijken”, vertelt ze. Nu ze vaker is geweest, gaat het al een stuk vlotter. Maar de rust vinden kost haar ook nu nog zeker een dag.

Op de laatste middag wordt de stilte pas weer verbroken. “Je krijgt dan de mogelijkheid om te evalueren op de retraite: wat was het mooiste moment en wat het moeilijkst? Van wie heb je steun ervaren? Je wilt toch vertellen wat je hebt meegemaakt.”

Lianne is al vijf keer op dezelfde stilteretraite geweest. “Elke keer neem ik weer heel veel met me mee.” Ze gaat het liefst twee keer per jaar en het klooster voelt ondertussen vertrouwd aan. Van elke retraite neemt Lianne een boodschap mee die haar helpt om keuzes te maken in de maanden erna. “Vorige keer ging de retraite over mijn focus voor 2024. Ik wilde me richten op ontspanning, niet zo hard hoeven rennen. Stilstaan bij wat nu goed voor me is, daar ben ik beter in geworden.”

In overgave leven

Het is de laatste avond voor mijn vertrek naar huis. Bij de grootste stupa* in Kathmandu, Nepal, lopen Boedhisten al prevelend er rechtsom omheen. Het is een vredig, rustgevend en open ritueel. Als ik hier ben, doe ik meestal met hen mee. Zo ook deze avond. Op het moment dat ík me in de stroom mensen wil voegen, loopt er een monnik naast me die vriendelijk vraagt: “Where you from sister?”

Het woord ‘sister’ raakt me en ik voel me uitgenodigd te reageren. We praten een tijdje geanimeerd en ik begrijp dat hij een Theravada-Boedhistische monnik is uit India. Hij is hier ook als een toerist, maar wel een met een missie. We wandelen al pratend een paar rondje rond de stupa. Ondertussen is het etenstijd en ik merk dat ik best trek heb. Spontaan nodig ik hem uit voor een maaltijd. Hij geeft wel aan dat hij vegetariër is. Als ik dat beaam, accepteert hij mijn uitnodiging. Op dat moment staan we voor een Vietnamees restaurant. Ik ken de plek goed (en het lekkere eten!) en ga hem voor naar boven. Daar voor het raam hebben we het mooiste uitzicht op de stupa wat je je kan voorstellen.

Ik eet wat jij eet

En daar zit ik dan tegenover een monnik die ik net een kwartier ken. Opeens bekruipt me een gevoel dat ik in Nepal goed ken: beetje spannend omdat je niet weet hoe de situatie zich gaat ontwikkelen, maar wel met vertrouwen omdat het linksom of rechtsom altijd goed komt.

De menukaart wordt ons aangereikt, maar hij geeft hem door aan mij met de woorden:

“Ik eet wat jij eet.
En alles wat jij mij aanbiedt, zal ik eten.”

Een paar tellen heb ik nodig om me te realiseren wat hij precies bedoelt. Het is namelijk zo anders dan de westerse norm van individuele keuzevrijheid die ik ken. En dat niet alleen. Wat in mijn DNA zit is dat keuzerécht hebben een verworven goed is. Zijn uitspraak raakt daarom een gevoel van ontzag: hij leeft zo in overgave aan het leven dat hij zijn keuze uit handen geeft. Of hij mij een kwartier of net vijf minuten kent, maakt hem niet uit.

Wijze lessen

Langzaam dringt tot mij door dat het loslaten van deze keuzevrijheid de overgave is van waaruit hij leeft. Ooit heb ik de Dalai Lama horen zeggen: “Alleen nemen wat je gegeven is.” Dat ligt in dezelfde lijn en vond ik toen ook al zo’n diepe les. En ik moet ook denken aan het verhaal van de Verloren zoon (Lucas 15,31) waarin de vader tegen zijn trouwe zoon zegt: “Alles wat van mij is, is van jou.” Ook daarin voel ik dat het ego van deze vader geen rol speelt en hij zich overgeeft aan de loop van het leven.

De monnik en ik hebben met zijn tweeën genoeglijk gegeten. Het Vietnamese eten kende hij niet en kon hem volgens mij ook niet zo bekoren. Maar ja dat heb je blijkbaar te aanvaarden als je je keuze uit handen geeft.

Voor mij is de ontmoeting met deze man een mooi voorbeeld van wat er ontstaat als ik opensta voor het onverwachte. En ook wat er gebeurt als ik meebeweeg in hoe de situatie zich ontwikkelt. Dan ontvouwen zich wonderschone ontmoetingen met wijze lessen in overgave.

 

Video Bouddha Stupa, Kathmandu

* Een stupa is een ronde tempel die relikwieën bevat van overleden monniken (m/v/nb). De Boudha stupa in Kathmandu is een van de grootste van de wereld en zou relikwieën bevatten van de laatste Buddha voor de historische Gautama Buddha. Deze stupa ligt op de oude handelsroute van Tibet. Van oudsher is het de gewoonte van handelaren hier te komen bidden. Sinds 1959 zijn er veel Tibettaanse vluchtelingen en is het voor hen traditie geworden om in de winter uit de bergen hier te verblijven. Deze stupa staat op de werelderfgoedlijst van UNESCO.

Gesprek over stilte

Een retraite start ik vaak met een verhaal over stilte. Hoe we er allemaal vandaan komen en dat kinderen nog dicht bij die stilte zijn. Ik vlecht er voorbeelden doorheen uit verschillende tradities. Het gesprek met de groep ontstaat omdat er ruimte is voor elke vraag en antwoord. Die openheid is essentieel voor de kwaliteit van de stilte tijdens de retraite, is mijn ervaring. Alles mag gezegd worden, ook waar je tegen opziet en waar je ongemakkelijk in bent. Vaak blijkt dat je niet enige bent die dat voelt. En dat verbindt. Zo bereiden we ons voor en kan het veld van stilte zich openen.

Diep verlangen

Wat ik bijvoorbeeld vertel over de stilte, is dat het een noodzakelijkheid is om de weg naar binnen te gaan. Zonder prikkels en afleiding van buitenaf kom je als vanzelf meer in contact met je eigen gevoelswereld. Over de ziel wordt wel gezegd dat het een fluisterstem in je is.  En om die te kunnen horen is dus verstilling nodig. En in die verstilling heb je tijd en gelegenheid om aan te kijken wat naar boven komt, wat dat ook is: onrust, weerstand, verdriet, maar ook ontspanning, plezier of vrede. Meestal word je verrast in de stilte: denk je vooraf dat je het moeilijk zal vinden om op jezelf te zijn, blijkt het juist een diep verlangen te vervullen en kom je thuis.

Dat is de enige weg naar (…) echte liefde. En deze weg begint met stilte. Want we kunnen onszelf niet in liefde geven als we onszelf niet kennen en bezitten. Daarin openbaart zich de grote waarde van stilte. Het is het pad naar alles wat we diep verlangen. 

Basil Pennington, trappistenmonnik, schrijver, spreker (1931-2005)

Op jezelf

In het gesprek over stilte kunnen vragen klinken als: “Hoe gaat stilzijn eigenlijk in zijn werk?”, “Ik voel weerstand om in stilte te eten, is dat verplicht?” of “Wat doe ik als iemand me in de kloostergang groet, groet ik dan terug?”
Heel concreet vertel ik dan over hoe het tijdens de retraite werkt: we zullen bijvoorbeeld elke dag driemaal bij elkaar komen in onze groepsruimte en oefeningen doen, zoals mild lichaamswerk, meditaties, een visualisatie of bewustzijnsoefeningen. Dit opent de verbinding met een diepe stilte in jezelf. Tussen deze blokken door ben je op jezelf en doen we niet aan interactieve communicatie. Je hoeft even niet met anderen bezig te zijn! Ik nodig iedereen uit benieuwd te worden naar wat er dan ontstaat….

Eigen wijsheid

Creatieve materialen liggen tijdens de retraite klaar om uitdrukking te geven aan dat wat je ervaart in de stilte. En door de dagen heen ga je die ervaringen tot expressie brengen. De communicatie met de ander stopt even, maar dat betekent dus niet 24/7 stil op een kussentje zitten. Nee, het gaat veel meer over met huid en haar, met hart en zie aanwezig raken. Gewaarworden wat er in je omgaat en naar binnen gaan luisteren naar eigen wijsheid. En als je graag even individuele aandacht wilt of nodig hebt, ben ik natuurlijk beschikbaar voor een gesprekje.

Stilte
De stilte der natuur heeft veel geluiden
en is toch vol van rust voor ziel en zinnen
die druppelt zacht en ongemerkt naar binnen
tot in ons hart een zilv’ren toon gaat luiden
gelijk met haar”.        H.Roland Holst

Aan het einde van de retraite blijkt dat er in de stilte meer verbinding is ontstaan met anderen dan vooraf gedacht. Dat is voor velen een verrassende ontdekking.

Dieper in je lichaam komen

“Voel ik daar een voetje? Of is het een kleine elleboog? Er is beweging in mijn buik en dat voelt levendig. Het kindje nodigt me uit er stil bij aanwezig te zijn.” Dit schrijf ik in december 1999 in mijn dagboek. Ik ben in verwachting, net als Maria 2000 jaar geleden. Ik herinner me dat ik in die tijd in diep contact met mijn lichaam ben en me verbonden voel met deze ‘oermoeder’. En of ik het wil of niet, bij de bevalling kan ik niet anders dan me overgeven aan de natuurkrachten die mijn bekken doen openen. Ik ervaar het als de ultieme vorm van incarnatie, voor zowel moeder als kind.

Een lichaam zijn

In het woordenboek staat dat incarnatie letterlijk ‘vlees worden’ betekent. Maar ook, het aannemen van een menselijk lichaam door een menselijke ziel.
Tegenwoordig zie ik incarnatie meer als een ontwikkelingsweg die we allemaal kunnen gaan. Het begint allemaal met dat je als ziel bent geïncarneerd in een fysiek lichaam. Je zou kunnen zeggen dat je als baby een lichaam bént. Je behoeftes zijn heel basaal: eten, drinken, slapen, maar ook warmte en koestering. Er is nog geen bewustzijn op het hébben van een lichaam. Dat komt later pas. Daar is ontwikkeling voor nodig.

Voelen en aanvaarden

Als kind en jongere heb ik veel gesport en gedanst. Mijn lichaam werkte goed en dat voelde onbezorgd.  Bij elke crisis die ik later heb doorgemaakt, is er iets veranderd in mijn lichaam. Het is mijn gang door het leven, met meer lichaamsbewustzijn en zelfkennis als resultaat. Toen ik jaren geleden langdurig ziek was, schreef ik in mijn dagboek: “Ik heb een paar oefeningen gedaan en bemerk weer enig contact met mijn lichaam. Ik voel beter hoe het met me is: “Ok, zo is het nu.”” Stap voor stap leer ik van daaruit te leven, in plaats van uit beelden en gedachten hoe het zou moeten zijn of hoe ik zou willen dat het is.
 
Meer lichaamsbewustzijn zorgt ervoor dat je alle veranderingen in je fysieke en mentale toestand van een afstandje volgt, met alle gevoelens die daarbij horen van pijn en genot, kracht en weerloosheid. Je keurt de veranderingen niet af, je blijft een benieuwde toeschouwer.

Verdiept spoor

Incarneren betekent dieper in je lichaam komen. Het helpt om de realiteit aan te kijken. De toekomst is er nog niet en het verleden is geweest. Er is alleen het moment NU. In je lichaam zijn geeft je dus verbinding met de dagelijkse werkelijkheid (de horizontale as), maar helpt je ook open te gaan voor het spirituele, geestelijke (de verticale as). In de hartstreek komen beide samen. Het is een poort waar soms veel ballast voor ligt, maar waarachter het stiller is. De stilte van het hart, de ruimte waar liefde, vrede en mededogen huizen. Sinds onze geboorte verlangen we ernaar terug.

Zo ervaar ik de weg van het lichaam als een verdiept spoor in mijn leven.

“Wij westerlingen zijn vervreemd geraakt van ons lichaam door onze cultuur en hebben er des te meer behoefte aan om de weg van het lichaam te gaan (..) Alle spanningen die we niet verwerkt hebben, komen we in ons lichaam tegen. En door middel van de lichaamshouding kunnen we ons bewust worden van wat in ons aanwezig is, wat we nog niet verwerkt hebben. Daarom is een juiste lichaamshouding bij meditatie een uitnodiging om in harmonie te komen met God, om in een overgave-houding naar God te komen.” (Jeroen Witkam, zenmeester en voormalig trappisten-abt)

Hoe gaat incarneren

Alle ervaringen van het leven voel je direct in je lichaam. Maar incarneren behelst meer. Het is niet alleen ‘ik voel dat ik een arm heb’. Het gaat over indalen ín de ervaring: fijnzinnig alle details in en om je arm opmerken. Je bent je bewust hoe je arm hangt of bijvoorbeeld dat je van je hand onbewust een vuist maakt. Deze opmerkzaamheid trekt je aandacht naar binnen, doet je ontspannen ademen tot in diep in je buik.

Als je de signalen van je lichaam niet serieus neemt, kan je schade aan jezelf berokkenen. Incarnatie is dan een pijnlijk proces. Twintig jaar geleden raakte ik burn-out doordat mijn jongste anderhalf jaar lang ’s nachts heeft gehuild. Door uiteindelijk mijn hoofd te buigen voor deze realiteit kon ik de toestand van mijn lijf aanvaarden. Ik kwam uit bij mijn geloof en ontdekte de gedragen Stilte achter alles. Benedictus kruiste mijn pad, zo ook de monniken van abdij Sion (nu Schiermonnikoog) en later ontstond de warme samenwerking met klooster Huissen. Zo opende zich een deur naar een diepere laag in mij: mijn natuurlijke verbinding met het spirituele, het bezielde, de glinstering in alles.

Wat is helpend

“In onze technocratische en verstedelijkte maatschappij heeft de moderne mens steeds meer het contact met het eigen lichaam verloren. Het lichaam is voor invoelen, beleven en ervaren een vreemd voorwerp geworden waarmee men vaak geen raad weet. Het opvallende nu van de mystieke stromingen zowel binnen het hindoeïsme als het boeddhisme, is juist dat zij met het lichaam beginnen.” Witkam in ‘Het geopende oog’

Door de jaren heen heb ik mijn eigen handvatten gevonden om tot meer lichaams- en eenheidsbewustzijn te komen. Diverse richtingen inspireren me daarin.
 
* Pranayama
Ademoefeningen uit de yogatraditie waardoor je voller gaat ademen. Je hele lichaam doet mee in de ademhaling, zodat er meer zuurstof in je bloed komt. Dit heeft een vitaliserend effect.
Mijn eigen ervaring: door alleen al elke uitademing te verlengen naar 6 of 7 tellen en daarna te wachten tot de inademing zich aandient, verlegt mijn aandacht zich als vanzelf naar binnen. Dat werkt krachtig in op mijn meditatie en mijn dagelijkse leven daarna.
 
* Yin yoga
Een meditatieve vorm van yoga waarbij houdingen, goed ondersteund, meerdere minuten worden aangehouden. Doordat het inwerkt op dieperliggende weefsels in je, kunnen lichaam en geest meer en meer ontspanning vinden en zo vitaliseren.
Mijn eigen ervaring: alleen al door zittend op de grond in een voorovergebogen houding te liggen, kan ik mijn aandacht verleggen naar de plekken die gespannen aanvoelen. Er is tijd om daar met mijn adem dichterbij te komen en de strakheid toe te laten. Als ik daarna weer recht over eind kom, ervaar ik meer ruimte.

* Loopmeditatie van de Vietnamese monnik Thich Nhat Hanh
Een manier van wandelen waarbij je je voeten een voor een bewust neerzet, je zintuigen openen zich en je ziet wat je ziet en hoort wat je hoort. Je laat je gedachten wegwaaien en brengt de aandacht steeds terug naar je adem.
Mijn eigen ervaring: terwijl ik lopend mijn voeten rustig afwikkel, laat ik de omgeving op me inwerken. Ik ontdek dat de bladeren van de rode beuk groen zijn aan de onderkant. Iets wat me nog nooit is opgevallen. Blij als een kind voel ik me verbonden met alles en iedereen om me heen.

Welkom thuis

Ontwikkeling via het lichaam noem ik dus incarneren: je dieper verbonden weten met je lichaam. Door het beoefenen van verschillende vormen van lichaamswerk ga je het lichaam bewust bewonen, waardoor de authentieke, bezielde mens in jou ruimte krijgt. Los van hoe het in je dagelijks leven met je gaat, ben je dan thuis in jezelf en uitstralend in je bestaan.

Meditatie ‘Naar het innerlijk licht’

Deze blog is een bewerking van een eerdere blog, voor de Adventtijd 2021 geschreven in opdracht van Klooster Huissen.