Blog

Een retraite start ik vaak met een verhaal over stilte. Hoe we er allemaal vandaan komen en dat kinderen nog dicht bij die stilte zijn. Ik vlecht er voorbeelden doorheen uit verschillende tradities. Het gesprek met de groep ontstaat omdat er ruimte is voor elke vraag en antwoord. Die openheid is essentieel voor de kwaliteit van de stilte tijdens de retraite, is mijn ervaring. Alles mag gezegd worden, ook waar je tegen opziet en waar je ongemakkelijk in bent. Vaak blijkt dat je niet enige bent die dat voelt. En dat verbindt. Zo bereiden we ons voor en kan het veld van stilte zich openen.

Diep verlangen

Wat ik bijvoorbeeld vertel over de stilte, is dat het een noodzakelijkheid is om de weg naar binnen te gaan. Zonder prikkels en afleiding van buitenaf kom je als vanzelf meer in contact met je eigen gevoelswereld. Over de ziel wordt wel gezegd dat het een fluisterstem in je is.  En om die te kunnen horen is dus verstilling nodig. En in die verstilling heb je tijd en gelegenheid om aan te kijken wat naar boven komt, wat dat ook is: onrust, weerstand, verdriet, maar ook ontspanning, plezier of vrede. Meestal word je verrast in de stilte: denk je vooraf dat je het moeilijk zal vinden om op jezelf te zijn, blijkt het juist een diep verlangen te vervullen en kom je thuis.

Dat is de enige weg naar (…) echte liefde. En deze weg begint met stilte. Want we kunnen onszelf niet in liefde geven als we onszelf niet kennen en bezitten. Daarin openbaart zich de grote waarde van stilte. Het is het pad naar alles wat we diep verlangen. 

Basil Pennington, trappistenmonnik, schrijver, spreker (1931-2005)

Op jezelf

In het gesprek over stilte kunnen vragen klinken als: “Hoe gaat stilzijn eigenlijk in zijn werk?”, “Ik voel weerstand om in stilte te eten, is dat verplicht?” of “Wat doe ik als iemand me in de kloostergang groet, groet ik dan terug?”
Heel concreet vertel ik dan over hoe het tijdens de retraite werkt: we zullen bijvoorbeeld elke dag driemaal bij elkaar komen in onze groepsruimte en oefeningen doen, zoals mild lichaamswerk, meditaties, een visualisatie of bewustzijnsoefeningen. Dit opent de verbinding met een diepe stilte in jezelf. Tussen deze blokken door ben je op jezelf en doen we niet aan interactieve communicatie. Je hoeft even niet met anderen bezig te zijn! Ik nodig iedereen uit benieuwd te worden naar wat er dan ontstaat….

Eigen wijsheid

Creatieve materialen liggen tijdens de retraite klaar om uitdrukking te geven aan dat wat je ervaart in de stilte. En door de dagen heen ga je die ervaringen tot expressie brengen. De communicatie met de ander stopt even, maar dat betekent dus niet 24/7 stil op een kussentje zitten. Nee, het gaat veel meer over met huid en haar, met hart en zie aanwezig raken. Gewaarworden wat er in je omgaat en naar binnen gaan luisteren naar eigen wijsheid. En als je graag even individuele aandacht wilt of nodig hebt, ben ik natuurlijk beschikbaar voor een gesprekje.

Stilte
De stilte der natuur heeft veel geluiden
en is toch vol van rust voor ziel en zinnen
die druppelt zacht en ongemerkt naar binnen
tot in ons hart een zilv’ren toon gaat luiden
gelijk met haar”.        H.Roland Holst

Aan het einde van de retraite blijkt dat er in de stilte meer verbinding is ontstaan met anderen dan vooraf gedacht. Dat is voor velen een verrassende ontdekking.

De adventtijd kan door donkerte en drukte juist uitnodigen om een periode van contemplatie te zijn. Een waarin je de trekkracht van het licht door het donker heen kan ervaren. Het is heilzaam je blik af en toe naar binnen te richten: in de bus naar huis, wanneer je je telefoon even weglegt, bij het bed van een van je slapende kinderen of ergens tussendoor. Naar binnen keren, ademen en verwijlen daar waar het verlangen leeft naar het licht en het lichte, als tegenhanger tegen problemen, zwaarte, pijn en verlies.

Jezus is in zijn leven een lichtend voorbeeld geweest van iemand die telkens weer ging voor het goede, het lichte. Hij was een uitstralend persoon. Zijn komst, het licht in de wereld, gedenken we met Kerst. Tot die tijd: laat je voeden door de energie van je verlangen naar het licht en het goede. In het geloof dat dat komen gaat, is het er al.

Meditatie (10 – 15 minuten)

Voorbereiding
Begin staand. Rek jezelf uit. Maak je groot. Span je spieren aan.
Verzacht dan je knieën en rol je rug af. Hang even voorover.
Adem diep in via je neus en zucht uit door je mond
Kom weer rustig overeind.
Ga daarna zitten

Meditatie
Neem je adem in je lichaam waar.
Laat je aandacht naar je buik zakken. Leg er een hand op. 
Nodig de adem uit tot in je buik. 
Verwijl er een paar minuten
Beweeg je aandacht dan naar je hartstreek. Leg er een hand op
Bemerk daar de rustige ‘golfslag’ van de adem: in, uit, in……
Voel het verlangen naar het licht en het lichte in je bestaan
Blijf een paar minuten aanwezig bij de energie van dit verlangen
In de wetenschap dat er weer licht gaat komen, is het licht al in je hart aanwezig
Laat dit besef tot je doordringen
Mogelijk ontspant je hartgebied hierdoor
Leg je handen weer in je schoot
Adem nu dit verlangen naar licht diep in, en laat met de uitademing ontspanning via je armen en handen je bestaan in stromen. Doe dit drie maal.

Afronding
Laat ter afronding een gebaar van dankbaarheid voor dit stille moment ontstaan.
Buig naar wens je hoofd hiernaar toe.

Moge het goed met je gaan deze dagen op weg naar Kerst.

Joyce

“Voel ik daar een voetje? Of is het een kleine elleboog? Er is beweging in mijn buik en dat voelt levendig. Het kindje nodigt me uit er stil bij aanwezig te zijn.” Dit schrijf ik in december 1999 in mijn dagboek. Ik ben in verwachting, net als Maria 2000 jaar geleden. Ik herinner me dat ik in die tijd in diep contact met mijn lichaam ben en me verbonden voel met deze ‘oermoeder’. En of ik het wil of niet, bij de bevalling kan ik niet anders dan me overgeven aan de natuurkrachten die mijn bekken doen openen. Ik ervaar het als de ultieme vorm van incarnatie, voor zowel moeder als kind.

Een lichaam zijn

In het woordenboek staat dat incarnatie letterlijk ‘vlees worden’ betekent. Maar ook, het aannemen van een menselijk lichaam door een menselijke ziel.
Tegenwoordig zie ik incarnatie meer als een ontwikkelingsweg die we allemaal kunnen gaan. Het begint allemaal met dat je als ziel bent geïncarneerd in een fysiek lichaam. Je zou kunnen zeggen dat je als baby een lichaam bént. Je behoeftes zijn heel basaal: eten, drinken, slapen, maar ook warmte en koestering. Er is nog geen bewustzijn op het hébben van een lichaam. Dat komt later pas. Daar is ontwikkeling voor nodig.

Voelen en aanvaarden

Als kind en jongere heb ik veel gesport en gedanst. Mijn lichaam werkte goed en dat voelde onbezorgd.  Bij elke crisis die ik later heb doorgemaakt, is er iets veranderd in mijn lichaam. Het is mijn gang door het leven, met meer lichaamsbewustzijn en zelfkennis als resultaat. Toen ik jaren geleden langdurig ziek was, schreef ik in mijn dagboek: “Ik heb een paar oefeningen gedaan en bemerk weer enig contact met mijn lichaam. Ik voel beter hoe het met me is: “Ok, zo is het nu.”” Stap voor stap leer ik van daaruit te leven, in plaats van uit beelden en gedachten hoe het zou moeten zijn of hoe ik zou willen dat het is.
 
Meer lichaamsbewustzijn zorgt ervoor dat je alle veranderingen in je fysieke en mentale toestand van een afstandje volgt, met alle gevoelens die daarbij horen van pijn en genot, kracht en weerloosheid. Je keurt de veranderingen niet af, je blijft een benieuwde toeschouwer.

Verdiept spoor

Incarneren betekent dieper in je lichaam komen. Het helpt om de realiteit aan te kijken. De toekomst is er nog niet en het verleden is geweest. Er is alleen het moment NU. In je lichaam zijn geeft je dus verbinding met de dagelijkse werkelijkheid (de horizontale as), maar helpt je ook open te gaan voor het spirituele, geestelijke (de verticale as). In de hartstreek komen beide samen. Het is een poort waar soms veel ballast voor ligt, maar waarachter het stiller is. De stilte van het hart, de ruimte waar liefde, vrede en mededogen huizen. Sinds onze geboorte verlangen we ernaar terug.

Zo ervaar ik de weg van het lichaam als een verdiept spoor in mijn leven.

“Wij westerlingen zijn vervreemd geraakt van ons lichaam door onze cultuur en hebben er des te meer behoefte aan om de weg van het lichaam te gaan (..) Alle spanningen die we niet verwerkt hebben, komen we in ons lichaam tegen. En door middel van de lichaamshouding kunnen we ons bewust worden van wat in ons aanwezig is, wat we nog niet verwerkt hebben. Daarom is een juiste lichaamshouding bij meditatie een uitnodiging om in harmonie te komen met God, om in een overgave-houding naar God te komen.” (Jeroen Witkam, zenmeester en voormalig trappisten-abt)

Hoe gaat incarneren

Alle ervaringen van het leven voel je direct in je lichaam. Maar incarneren behelst meer. Het is niet alleen ‘ik voel dat ik een arm heb’. Het gaat over indalen ín de ervaring: fijnzinnig alle details in en om je arm opmerken. Je bent je bewust hoe je arm hangt of bijvoorbeeld dat je van je hand onbewust een vuist maakt. Deze opmerkzaamheid trekt je aandacht naar binnen, doet je ontspannen ademen tot in diep in je buik.

Als je de signalen van je lichaam niet serieus neemt, kan je schade aan jezelf berokkenen. Incarnatie is dan een pijnlijk proces. Twintig jaar geleden raakte ik burn-out doordat mijn jongste anderhalf jaar lang ’s nachts heeft gehuild. Door uiteindelijk mijn hoofd te buigen voor deze realiteit kon ik de toestand van mijn lijf aanvaarden. Ik kwam uit bij mijn geloof en ontdekte de gedragen Stilte achter alles. Benedictus kruiste mijn pad, zo ook de monniken van abdij Sion (nu Schiermonnikoog) en later ontstond de warme samenwerking met klooster Huissen. Zo opende zich een deur naar een diepere laag in mij: mijn natuurlijke verbinding met het spirituele, het bezielde, de glinstering in alles.

Wat is helpend

“In onze technocratische en verstedelijkte maatschappij heeft de moderne mens steeds meer het contact met het eigen lichaam verloren. Het lichaam is voor invoelen, beleven en ervaren een vreemd voorwerp geworden waarmee men vaak geen raad weet. Het opvallende nu van de mystieke stromingen zowel binnen het hindoeïsme als het boeddhisme, is juist dat zij met het lichaam beginnen.” Witkam in ‘Het geopende oog’

Door de jaren heen heb ik mijn eigen handvatten gevonden om tot meer lichaams- en eenheidsbewustzijn te komen. Diverse richtingen inspireren me daarin.
 
* Pranayama
Ademoefeningen uit de yogatraditie waardoor je voller gaat ademen. Je hele lichaam doet mee in de ademhaling, zodat er meer zuurstof in je bloed komt. Dit heeft een vitaliserend effect.
Mijn eigen ervaring: door alleen al elke uitademing te verlengen naar 6 of 7 tellen en daarna te wachten tot de inademing zich aandient, verlegt mijn aandacht zich als vanzelf naar binnen. Dat werkt krachtig in op mijn meditatie en mijn dagelijkse leven daarna.
 
* Yin yoga
Een meditatieve vorm van yoga waarbij houdingen, goed ondersteund, meerdere minuten worden aangehouden. Doordat het inwerkt op dieperliggende weefsels in je, kunnen lichaam en geest meer en meer ontspanning vinden en zo vitaliseren.
Mijn eigen ervaring: alleen al door zittend op de grond in een voorovergebogen houding te liggen, kan ik mijn aandacht verleggen naar de plekken die gespannen aanvoelen. Er is tijd om daar met mijn adem dichterbij te komen en de strakheid toe te laten. Als ik daarna weer recht over eind kom, ervaar ik meer ruimte.

* Loopmeditatie van de Vietnamese monnik Thich Nhat Hanh
Een manier van wandelen waarbij je je voeten een voor een bewust neerzet, je zintuigen openen zich en je ziet wat je ziet en hoort wat je hoort. Je laat je gedachten wegwaaien en brengt de aandacht steeds terug naar je adem.
Mijn eigen ervaring: terwijl ik lopend mijn voeten rustig afwikkel, laat ik de omgeving op me inwerken. Ik ontdek dat de bladeren van de rode beuk groen zijn aan de onderkant. Iets wat me nog nooit is opgevallen. Blij als een kind voel ik me verbonden met alles en iedereen om me heen.

Welkom thuis

Ontwikkeling via het lichaam noem ik dus incarneren: je dieper verbonden weten met je lichaam. Door het beoefenen van verschillende vormen van lichaamswerk ga je het lichaam bewust bewonen, waardoor de authentieke, bezielde mens in jou ruimte krijgt. Los van hoe het in je dagelijks leven met je gaat, ben je dan thuis in jezelf en uitstralend in je bestaan.

Meditatie ‘Naar het innerlijk licht’

Deze blog is een bewerking van een eerdere blog, voor de Adventtijd 2021 geschreven in opdracht van Klooster Huissen.
 
 

Vierentwintig uur in een klooster verblijven is niet veel. Helemaal niet als je het afzet tegen de intreding van monniken voor hun leven. Wel is een dag voldoende om veel mee te maken.

Ik heb een afspraak met een bevriende monnik bij abdij Koningsoord, een klooster van Trapistinnen in Oosterbeek. Op het laatste moment heb ik bedacht dat ik daar ook wel een nachtje kan verblijven, om zo even in de stilte te zijn.

Er gebeurt al iets bij mijn aankomst. De ontvangst is hartelijk en ik krijg mijn kamer toegewezen. Het blijkt een kamer te zijn met uitzicht op de abdijwinkel en gelegen naast de ingang. Het is er gelukkig verre van druk, maar mijn vitrage opendoen kan eigenlijk niet. Ik realiseer me dat ik direct kan vragen om een andere kamer. Die ‘ik’ is mijn persoonlijkheid, oftewel mijn ego. Kenmerkend aan het ego is dat ze het liefste weg wil bij wat niet comfortabel is. Je zou kunnen zeggen dat dat is ‘om lijden te voorkomen’. Ik besluit spontaan anders en accepteer de kamer. Ik buig mijn hoofd naar dat wat op mijn weg komt, niet wetend hoe dit uit gaat pakken, maar wel met vertrouwen. In het klooster noemen ze dat Stabilitas: zijn waar je bent, aanvaarden wat er is, in vertrouwen en met geduld erbij blijven.

Het gaat erom te groeien en te bloeien waar je geplant bent, in deze situatie (…) en niet ergens anders. Want hoeveel dagdromerij besteden we niet aan gedachten als: was het maar…., had ik maar… kon ik maar…(…). Niet alleen zijn deze dagdromen onrealistisch, want ze zijn strijdig met de situatie van hier en nu, ze tappen aandacht en energie af. uit: ‘Een levensregel voor beginners’ van Wil Derkse

De gastvrouw vraagt of ik de factuur direct wil betalen. In haar kantoor staat een stoel naast haar bureau. Door haar klopje op de stoel is me duidelijk dat ik daar mag zitten. En dan zie ik het: het wondermooie, ruime uitzicht dat zich uitstrekt voor het raam. Er ontsnapt mij een zucht en zeg spontaan: “Wauw wat een mooi uitzicht. Dat zou ik ook wel op mijn kamer hebben gewild.” Ze kijkt me aan en antwoordt: “Dan geef ik je een andere kamer, eentje hiernaast.” En zo ga ik met mijn spullen op weg van kamer 6 naar kamer 1.

Ook al blijf ik maar een nachtje, ik kan voor het raam zitten en genieten van het nieuwe, groene uitzicht. Blij als een kind dat het me is toegevallen. Een wondermooie gebeurtenis die me de stilte intrekt. 

“Je bewust zijn van de ademhaling is een simpele manier om de stilte te (her)ontdekken die er hier en nu al is. Als je de aandacht vestigt op de ademhaling, verplaatst de energie zich vanuit het denken naar de stilte buiten het denkraam.” (Jan Prins in Nu even Stil).

De adem is altijd bij je, zo lang je leeft. Vanzelfsprekend niet waar? Toch kan je zomaar aan het eind van de dag bedenken dat je de hele dag er geen aandacht aan hebt geschonken. Zelf heb ik mogen ervaren dat je adembewustzijn kan groeien. Door de jaren heen is mijn adem een dierbare en boeiende leermeester geworden: vertrouwd en een steun in mijn ontwikkeling. Als ik opmerk dat ik niet gefocust ben, helpt mijn adem de verbinding met mijn lijf weer te vinden. Even nadrukkelijk uitademen en plots voel ik de grond weer onder mijn voeten, de stoel waarop ik zit en ben ik meer dan mijn vluchtige gedachten alleen. Die realiteit toelaten werkt ontspannend voor lichaam en geest. Het geeft me weer ruimte om te handelen vanuit vrijheid. En dat alleen al door die ‘zucht van verlichting’ te geven….

Adembewustzijn heeft me al veel gebracht. Zo hebben ademtechnieken uit de Hatha yoga me geholpen mijn twee kinderen op de wereld te brengen. Paniek ligt, met zoveel natuurkrachten van een bevalling, namelijk op de loer. Met een gecontroleerde adembeweging kon ik de natuur een handje helpen en de pijn beter kan handelen.

Een andere leerschool was de ervaring met rebirthing en emotioneel lichaamswerk. Hoe je met een intens ademritme vergeten gevoelens wakker kunt maken. Een techniek die diep ingrijpt en helend kan werken mits deskundig begeleid. Andere invloeden zoals bio- en neurofeedback tijdens een ziekteperiode hebben het vertrouwen op de krachtige invloed van mijn adem versterkt. Je ziet dan via een EEG in natuurbeelden op een computerscherm terug, welke positieve invloed een rustig, persoonlijk ademritme heeft op hart en hersengebieden. Dat was feitelijk bewijs en gaf een diepe ervaring van bij mezelf zijn.

De laatste jaren open ik me meer en meer voor het natuurlijke, eigen ritme van mijn adem. Meditaties uit de Pranayama (yoga) en mindfulness (boeddhisme) leren me waar te nemen, zonder te sturen. 

Wie mij kent uit coaching, retraites of andere activiteiten zal kunnen beamen dat ik je help om bewust te worden van je adem. Niet om gevoelens te verwerken of te helen. Nee, eerder om je te begeleiden bij het terugkeren naar huis. Naar daar waar je thuis bent: die stille plek binnenin je, de grond onder je bestaan, de bron van je leven. Waar je kunt luisteren naar het onzegbare, waar je je verbonden weet met Alles, of soms met Iets. Waar je ruimte ervaart en waarnaar je terug kunt keren. Telkens weer.

Wees kalm te midden van het lawaai en de haast en bedenk welk een vrede er in stilte kan heersen – 1e zin Desiderata, Max Ehrman, 1927

Op de ranking van gelukkigste landen ter wereld neemt Nederland plaats vijf in (World Happiness Report 2022). Een prachtige score, al plaats ik zelf wel vraagtekens bij dit cijfer. In de vragenlijst kunt je bijvoorbeeld invullen blij te zijn in een vrij land te leven, terwijl je in je persoonlijk leven langdurig, negatieve stress ervaart. Stress door werkdruk, mantelzorger zijn of juist door eenzaamheid. Bekend is dat blijvende stress je uitput. Je ‘elastiekje’ is dan zo ver en zo lang uitgerekt, dat het niet meer terug wil naar haar natuurlijke staat. Uitgeput ben je ver van geluk af.

Hoe graag we het ook zouden willen: omstandigheden in ons leven zijn vaak slechts ten dele te veranderen. Wat wél kan om meer geluk te ervaren, is anders met de situatie omgaan. Je gedrag veranderen dus. In mijn coachpraktijk hoor ik cliënten nog wel eens verzuchten: “Hoe doe ik dat als ik wekelijks 50 uur werk? Of: “Hoe doe ik dat met twee banen, een betaalde en een onbetaalde als mantelzorger?”

Die seconden voor je toegeeft aan een gewoonte of een begeerte.

Ik moet terugdenken aan een meditatiecursus die ik volgde over ‘de gewijde ruimte’. Een mooi begrip dat gaat over de paar seconden lege tijd voor een beslissing. Die seconden voor je toegeeft aan een gewoonte of een begeerte. Het minimoment voor je boos wordt en uitvalt. Die seconden geven je de mogelijkheid om van je automatische, patroonmatige  keuze af te wijken. 

Maar hoe doe je dat in de vaart van alledag? Mededeelnemer Bart schetst mooi hoe hij dit op een praktische manier in zijn leven toepast:

“Op weg naar een volgende afspraak, ga ik met mijn aandacht naar deze innerlijke ruimte. Ik val even stil en word me bewust van alle gedachtes, en vooral de juiste gedachtes. Het is deze intuïtie, die me helpt de juiste beslissingen te nemen. Voor mij zijn dat keuzes die bijdragen en me gelukkig maken. En niet alleen voor mij, vaak ook voor de ander.”

Omstandigheden hebben we maar beperkt in onze hand. Daarentegen leren de gewijde ruimte te benutten en voor het juiste te gaan…. dat is mogelijk!

Gelukkig.